XƠ GAN

1. Tổng quan

Xơ gan là sẹo nghiêm trọng của gan. Tình trạng nghiêm trọng này có thể do nhiều dạng bệnh và tình trạng gan gây ra, chẳng hạn như viêm gan hoặc nghiện rượu mãn tính.

Mỗi khi gan của bạn bị tổn thương — dù là do uống quá nhiều rượu hay do một nguyên nhân nào khác, chẳng hạn như nhiễm trùng — gan sẽ cố gắng tự sửa chữa. Trong quá trình này, mô sẹo hình thành. Khi xơ gan trở nên tệ hơn, mô sẹo hình thành ngày càng nhiều, khiến gan khó thực hiện công việc của mình. Xơ gan tiến triển là một tình trạng đe dọa tính mạng.

Tổn thương gan do xơ gan thường không thể phục hồi. Nhưng nếu bệnh xơ gan được chẩn đoán sớm và điều trị nguyên nhân cơ bản thì có thể hạn chế được những tổn thương thêm. Trong những trường hợp hiếm hoi, nó có thể được đảo ngược.

2. Triệu chứng

Xơ gan thường không có triệu chứng cho đến khi gan bị tổn thương nghiêm trọng. Các triệu chứng có thể bao gồm:

- Mệt mỏi.

- Dễ chảy máu hoặc bầm tím.

- Ăn mất ngon.

- Buồn nôn.

- Sưng ở chân, bàn chân hoặc mắt cá chân, được gọi là phù.

- Giảm cân.

- Ngứa da.

- Sự đổi màu vàng ở da và mắt, được gọi là bệnh vàng da.

- Tích tụ chất lỏng trong bụng, được gọi là cổ trướng.

- Mạch máu hình mạng nhện trên da.

- Đỏ trong lòng bàn tay.

- Móng tay nhợt nhạt, đặc biệt là ngón cái và ngón trỏ.

- Ngón tay dùi trống, trong đó các đầu ngón tay xòe ra và trở nên tròn hơn bình thường.

- Đối với phụ nữ, không có hoặc mất kinh không liên quan đến thời kỳ mãn kinh.

- Đối với nam giới, mất ham muốn tình dục, co rút tinh hoàn hoặc vú to, được gọi là nữ hoá tuyến vú.

- Nhầm lẫn, buồn ngủ hoặc nói lắp.

Khi nào đi khám bác sĩ

Đặt lịch hẹn với bác sĩ của bạn nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào được liệt kê ở trên.

3. Nguyên nhân

Một loạt các bệnh và tình trạng có thể làm tổn thương gan và dẫn đến xơ gan.

Một số nguyên nhân bao gồm:

- Lạm dụng rượu thời gian dài.

- Viêm gan virus đang diễn ra (viêm gan B, C và D).

- Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu - tình trạng chất béo tích tụ trong gan.

- Gan ứ sắt, một tình trạng gây tích tụ sắt trong cơ thể.

- Viêm gan tự miễn, là bệnh gan do hệ thống miễn dịch của cơ thể gây ra.

- Phá hủy đường mật do viêm đường mật nguyên phát.

- Xơ cứng và sẹo ống mật do viêm đường mật xơ cứng nguyên phát.

- Bệnh Wilson, một tình trạng tích tụ đồng trong gan.

- Bệnh xơ nang.

- Thiếu alpha-1 antitrypsin.

- Các ống mật hình thành kém, một tình trạng được gọi là hẹp đường mật.

- Rối loạn chuyển hóa đường di truyền, chẳng hạn như galactosemia hoặc bệnh dự trữ glycogen.

- Hội chứng Alagille, một rối loạn tiêu hóa di truyền.

- Nhiễm trùng, chẳng hạn như bệnh giang mai hoặc bệnh brucella.

- Thuốc, bao gồm Methotrexate hoặc Isoniazid.

4. Các yếu tố nguy cơ

- Uống quá nhiều rượu. Uống quá nhiều rượu là một yếu tố nguy cơ dẫn đến xơ gan.

- Thừa cân. Béo phì làm tăng nguy cơ mắc các bệnh có thể dẫn đến xơ gan, chẳng hạn như bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và viêm gan nhiễm mỡ không do rượu.

- Nhiễm viêm gan siêu vi. Không phải ai bị viêm gan mãn tính cũng sẽ bị xơ gan, nhưng đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh gan.

5. Biến chứng

Các biến chứng của xơ gan có thể bao gồm:

- Tăng áp các tĩnh mạch cung cấp cho gan. Tình trạng này được gọi là tăng áp cửa. Xơ gan làm chậm lưu lượng máu thường xuyên qua gan. Điều này làm tăng áp lực trong tĩnh mạch đưa máu đến gan.

- Phù ở chân và bụng. Áp lực gia tăng trong tĩnh mạch cửa có thể gây ra chất lỏng tích tụ ở chân, được gọi là phù và ở bụng, được gọi là cổ trướng. Phù và cổ trướng cũng có thể xảy ra nếu gan không thể tạo đủ một số protein nhất định trong máu, chẳng hạn như albumin.

- Lách to. Tăng áp cửa có thể khiến lá lách tăng bắt giữ các tế bào bạch cầu và tiểu cầu. Điều này làm cho lá lách sưng lên, một tình trạng được gọi là lách to. Ít tế bào bạch cầu và tiểu cầu trong máu của bạn có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh xơ gan.

- Sự chảy máu. Tăng áp cửa có thể khiến máu được chuyển hướng đến các tĩnh mạch nhỏ hơn. Bị căng bởi áp lực tăng thêm, những tĩnh mạch nhỏ hơn này có thể vỡ ra, gây chảy máu nghiêm trọng. Tăng áp tĩnh mạch cửa cũng có thể gây giãn tĩnh mạch trong thực quản hoặc dạ dày. Những giãn tĩnh mạch này cũng có thể dẫn đến chảy máu đe dọa tính mạng. Nếu gan không thể tạo đủ các yếu tố đông máu, điều này cũng có thể góp phần làm chảy máu tiếp tục.

- Nhiễm trùng. Nếu bạn bị xơ gan, cơ thể bạn có thể gặp khó khăn trong việc chống lại nhiễm trùng. Cổ trướng có thể dẫn đến viêm phúc mạc do vi khuẩn, một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng.

- Suy dinh dưỡng. Xơ gan có thể khiến cơ thể bạn khó xử lý chất dinh dưỡng hơn, dẫn đến suy nhược và giảm cân.

- Tích tụ chất độc trong não. Gan bị tổn thương do xơ gan không thể loại bỏ độc tố khỏi máu như gan khỏe mạnh. Những chất độc này sau đó có thể tích tụ trong não và gây ra rối loạn tâm thần và khó tập trung. Điều này được gọi là bệnh não gan. Theo thời gian, bệnh não gan có thể tiến triển thành li bì hoặc hôn mê.

- Vàng da. Vàng da xảy ra khi gan bị bệnh không loại bỏ đủ bilirubin, một chất thải của sự phân huỷ hồng cầu, ra khỏi máu của bạn. Vàng da gây vàng ở da, lòng trắng mắt và nước tiểu sẫm màu.

- Bệnh về xương. Một số người bị xơ gan bị giảm độ mạnh của xương và có nguy cơ gãy xương cao hơn.

- Tăng nguy cơ ung thư gan. Một tỷ lệ lớn những người bị ung thư gan đã bị xơ gan từ trước.

- Xơ gan cấp tính trên nền mãn tính. Một số người giai đoạn cuối bị suy đa cơ quan. Các nhà nghiên cứu hiện tin rằng đây là một biến chứng ở một số người bị xơ gan. Tuy nhiên, họ không hiểu đầy đủ nguyên nhân vì sao dẫn đến điều này.

6. Phòng ngừa

Giảm nguy cơ xơ gan bằng cách thực hiện các bước sau để chăm sóc gan của bạn:

- Không uống rượu nếu bạn bị xơ gan. Nếu bạn bị bệnh gan, bạn không nên uống rượu.

- Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh. Chọn một chế độ ăn uống có nhiều trái cây và rau quả. Chọn ngũ cốc nguyên hạt và nguồn protein từ thịt ít mỡ. Cắt giảm lượng thức ăn béo và chiên mà bạn ăn.

- Duy trì cân nặng khỏe mạnh. Quá nhiều chất béo trong cơ thể có thể làm hỏng gan của bạn. Trao đổi với bác sĩ của bạn về kế hoạch giảm cân nếu bạn bị béo phì hoặc thừa cân.

- Giảm nguy cơ mắc bệnh viêm gan. Dùng chung kim tiêm và quan hệ tình dục không an toàn có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm gan B và C. Hãy hỏi bác sĩ của bạn về việc tiêm phòng viêm gan.

Nếu bạn lo lắng về nguy cơ mắc bệnh xơ gan, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn về những cách bạn có thể giảm thiểu rủi ro.

7. Cận lâm sàng

Bác sĩ của bạn có thể yêu cầu một hoặc nhiều cận lâm sàng để kiểm tra gan của bạn, bao gồm:

- Các xét nghiệm trong phòng xét nghiệm. Bác sĩ của bạn có thể yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra các dấu hiệu của sự cố chức năng gan, chẳng hạn như nồng độ bilirubin cao hoặc một số enzym nhất định. Để đánh giá chức năng thận, máu của bạn được kiểm tra creatinine. Công thức máu của bạn sẽ được thực hiện. Bạn sẽ được sàng lọc virus viêm gan. Tỷ lệ chuẩn hóa quốc tế (INR) của bạn cũng được thực hiện để đánh giá khả năng đông máu của bạn.

Dựa trên tiền căn và kết quả xét nghiệm máu, bác sĩ của bạn có thể chẩn đoán nguyên nhân cơ bản của bệnh xơ gan. Xét nghiệm máu cũng có thể giúp xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh xơ gan.

- Cận lâm sàng hình ảnh. Một số cận lâm sàng hình ảnh, bao gồm đo độ đàn hồi gan hoặc cộng hưởng từ (MRE), có thể được khuyến nghị. Các xét nghiệm hình ảnh không xâm lấn này tìm kiếm sự xơ cứng của gan. Các xét nghiệm hình ảnh khác, chẳng hạn như CT và siêu âm, cũng có thể được thực hiện.

- Sinh thiết. Lấy mẫu mô gan, được gọi là sinh thiết, không nhất thiết cần thiết để chẩn đoán. Tuy nhiên, bác sĩ của bạn có thể sử dụng nó để tìm ra mức độ tổn thương gan nghiêm trọng và nguyên nhân gây ra nó.

Nếu bạn bị xơ gan, bác sĩ của bạn có thể đề nghị cận lâm sàng thường xuyên để xem bệnh gan có tiến triển hay không hoặc kiểm tra các dấu hiệu biến chứng, đặc biệt là giãn tĩnh mạch thực quản và ung thư gan. Các xét nghiệm không xâm lấn đang trở nên phổ biến rộng rãi hơn để theo dõi bệnh gan.

8. Điều trị

Điều trị xơ gan phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ tổn thương gan của bạn. Mục tiêu điều trị là làm chậm sự tiến triển của mô sẹo trong gan và ngăn ngừa hoặc điều trị các triệu chứng và biến chứng của bệnh xơ gan. Bạn có thể phải nhập viện nếu bị tổn thương gan nghiêm trọng.

Điều trị nguyên nhân cơ bản của xơ gan

Ở giai đoạn đầu xơ gan, có thể giảm thiểu tổn thương gan bằng cách điều trị nguyên nhân cơ bản. Các lựa chọn bao gồm:

- Điều trị nghiện rượu. Những người bị xơ gan do sử dụng quá nhiều rượu nên cố gắng ngừng uống rượu. Nếu khó ngừng sử dụng rượu, bác sĩ của bạn có thể đề nghị một chương trình điều trị chứng nghiện rượu. Nếu bạn bị xơ gan, điều rất quan trọng là ngừng uống rượu vì bất kỳ lượng rượu nào cũng gây độc cho gan.

- Giảm cân. Những người bị xơ gan do bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu có thể trở nên khỏe mạnh hơn nếu họ giảm cân và kiểm soát lượng đường trong máu.

- Thuốc kiểm soát viêm gan. Thuốc có thể hạn chế thêm tổn thương tế bào gan do viêm gan B hoặc C gây ra thông qua điều trị cụ thể các loại vi-rút này.

- Thuốc để kiểm soát các nguyên nhân và triệu chứng khác của bệnh xơ gan. Thuốc có thể làm chậm sự tiến triển của một số loại xơ gan. Ví dụ, đối với những người bị viêm đường mật tiên phát được chẩn đoán sớm, thuốc có thể làm chậm đáng kể sự tiến triển thành xơ gan.

Các loại thuốc khác có thể làm giảm một số triệu chứng, chẳng hạn như ngứa, mệt mỏi và đau. Bổ sung dinh dưỡng có thể được kê đơn để chống suy dinh dưỡng liên quan đến xơ gan. Các chất bổ sung cũng có thể giúp ngăn ngừa xương yếu, được gọi là chứng loãng xương.

Điều trị biến chứng xơ gan

Bác sĩ của bạn sẽ điều trị bất kỳ biến chứng nào của bệnh xơ gan, bao gồm:

- Sự tích tụ chất lỏng trong cơ thể bạn. Chế độ ăn ít natri và dùng thuốc để ngăn ngừa sự tích tụ chất lỏng trong cơ thể có thể giúp kiểm soát chứng cổ trướng và phù. Sự tích tụ chất lỏng nghiêm trọng hơn có thể yêu cầu các thủ thuật để dẫn lưu chất lỏng hoặc phẫu thuật để giảm bớt áp lực.

- Tăng áp cửa. Một số loại thuốc huyết áp có thể kiểm soát áp lực gia tăng trong các tĩnh mạch cung cấp cho gan, được gọi là tăng áp cửa và ngăn ngừa chảy máu nghiêm trọng. Bác sĩ của bạn sẽ thường xuyên tiến hành nội soi dạ dày – thực quản để tìm các tĩnh mạch phình to trong thực quản hoặc dạ dày có thể bị chảy máu. Những tĩnh mạch này được gọi là giãn tĩnh mạch.

Nếu bạn bị giãn tĩnh mạch, bạn có thể sẽ cần dùng thuốc để giảm nguy cơ chảy máu. Nếu bạn có dấu hiệu cho thấy giãn tĩnh mạch đang chảy máu hoặc có khả năng chảy máu, bạn có thể cần một thủ thuật gọi là thắt búi giãn. Thắt búi giãn có thể cầm máu hoặc giảm nguy cơ chảy máu thêm. Trong những trường hợp nghiêm trọng, bạn có thể cần một ống nhỏ — ống dẫn lưu cửa chủ trong gan xuyên tĩnh mạch — được đặt vào tĩnh mạch để giảm huyết áp trong gan.

- Nhiễm trùng. Bạn có thể nhận được thuốc kháng sinh hoặc các phương pháp điều trị nhiễm trùng khác. Bác sĩ của bạn cũng có khả năng đề nghị tiêm phòng cúm, viêm phổi và viêm gan.

- Tăng nguy cơ ung thư gan. Bác sĩ của bạn có thể sẽ đề nghị xét nghiệm máu và siêu âm thường xuyên để tìm kiếm các dấu hiệu ung thư gan.

- Bệnh não gan. Bạn có thể được kê đơn thuốc để giúp giảm sự tích tụ chất độc trong máu do chức năng gan kém.

Phẫu thuật ghép gan

Trong những trường hợp xơ gan tiến triển, khi gan ngừng hoạt động bình thường, ghép gan có thể là lựa chọn điều trị duy nhất. Ghép gan là thủ thuật thay thế gan của bạn bằng một lá gan khỏe mạnh từ một người hiến tặng đã chết hoặc một phần gan từ một người hiến tặng còn sống. Xơ gan là một trong những lý do phổ biến nhất để ghép gan. Các bệnh nhên phù hợp cho ghép gan được thực hiện xét nghiệm chuyên sâu để xác định xem họ có đủ sức khỏe để có kết quả tốt sau phẫu thuật hay không.

Những người bị xơ gan do rượu không phải là những bệnh nhân phù hợp cho ghép gan vì nguy cơ họ sẽ quay lại uống rượu có hại sau khi cấy ghép. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy rằng những người bị xơ gan nặng do rượu được lựa chọn cẩn thận có tỷ lệ sống sót sau ghép gan tương tự như những người được ghép gan mắc các loại bệnh gan khác.

Để cấy ghép được thực hiện nếu bạn bị xơ gan do rượu, bạn cần phải:

- Tìm một chương trình phù hợp với những người bị xơ gan do rượu.

- Đáp ứng yêu cầu của chương trình. Những điều này sẽ bao gồm cam kết kiêng rượu suốt đời cũng như các yêu cầu khác của trung tâm cấy ghép cụ thể.

Phương pháp điều trị tiềm năng trong tương lai

Các nhà khoa học đang làm việc để mở rộng các phương pháp điều trị xơ gan hiện tại, nhưng thành công còn hạn chế. Vì xơ gan có thể do nhiều nguyên nhân và biến chứng nên chúng ta có nhiều cách tiếp cận tiềm năng. Sự kết hợp giữa tăng cường sàng lọc, thay đổi lối sống và các loại thuốc mới có thể cải thiện kết quả cho những người bị tổn thương gan nếu được bắt đầu điều trị sớm.

Các nhà nghiên cứu đang nghiên cứu các liệu pháp nhắm trúng đích đến các tế bào gan, giúp làm chậm hoặc thậm chí đảo ngược quá trình xơ hóa dẫn đến xơ gan. Tuy nhiên, không có liệu pháp nhắm trúng đích nào là phù hợp để sẵn sàng.

Nguồn: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cirrhosis/symptoms-causes/syc-20351487