BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH

1. Tổng quan

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là một bệnh phổi viêm mãn tính gây tắc nghẽn luồng không khí ở phổi. Các triệu chứng bao gồm khó thở, ho, tăng đàm và thở khò khè. Bệnh thường xảy ra bởi tiếp xúc lâu dài với yếu tố nguy cơ, thường là từ khói thuốc lá. Những người bị COPD có nguy cơ cao với bệnh tim, ung thư phổi và một loạt các bệnh khác.

Khí phế thũng và viêm phế quản mãn tính là hai bệnh phổ biến nhất góp phần gây ra COPD. Hai tình trạng này thường xảy ra cùng nhau và có thể khác nhau về mức độ nghiêm trọng giữa những người bị COPD.

Viêm phế quản mãn tính là viêm niêm mạc phế quản. Bệnh được đặc trưng bởi ho hàng ngày và tăng đàm.

Khí phế thũng là một tình trạng trong đó phế nang ở cuối các đường dẫn khí nhỏ nhất (tiểu phế quản) của phổi bị phá hủy do tiếp xúc với khói thuốc lá và các khí kích thích khác.

Mặc dù COPD là một bệnh tiến triển nặng hơn theo thời gian, COPD có thể điều trị được. Với sự quản lý thích hợp, hầu hết những người bị COPD có thể kiểm soát triệu chứng và đạt chất lượng cuộc sống tốt, cũng như giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan khác.

 

2. Triệu chứng

Các triệu chứng COPD thường không xuất hiện cho đến khi tổn thương phổi đáng kể xảy ra và chúng thường nặng đi theo thời gian, đặc biệt nếu tiếp tục tiếp xúc với thuốc lá.

Các dấu hiệu và triệu chứng của COPD có thể bao gồm:

- Khó thở, đặc biệt là trong các hoạt động gắng sức

- Khò khè

- Tức ngực

- Ho đàm mãn tính, có thể trong, trắng, vàng hoặc xanh lục

- Nhiễm trùng đường hô hấp thường xuyên

- Thiếu năng lượng

- Sụt cân ngoài ý muốn (trong giai đoạn sau)

- Sưng ở mắt cá chân, bàn chân hoặc chân

Những người bị COPD cũng có khả năng trải qua các đợt gọi là đợt cấp, trong đó các triệu chứng của họ trở nên nặng hơn so với thông thường và kéo dài ít nhất vài ngày.

 

Khi nào đi khám bác sĩ

Nói chuyện với bác sĩ của bạn nếu các triệu chứng của bạn không được cải thiện với điều trị hoặc trở nên nặng hơn, hoặc nếu bạn nhận thấy các triệu chứng của nhiễm trùng, chẳng hạn như sốt hoặc thay đổi đờm.

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu bạn không thể thở được, nếu bạn bị tím môi hoặc móng tay hoặc nhịp tim nhanh, hoặc nếu bạn cảm thấy khó tập trung.

 

3. Nguyên nhân

Nguyên nhân chính gây COPD ở các nước phát triển là hút thuốc lá. Ở các nước đang phát triển, COPD thường xảy ra ở những người tiếp xúc với khói từ việc đốt nhiên liệu để nấu ăn và sưởi ấm trong những ngôi nhà thông gió kém.

Chỉ một số người hút thuốc lâu năm có COPD rõ ràng về mặt lâm sàng, mặc dù nhiều người hút thuốc có tiền sử hút thuốc lâu có thể bị giảm chức năng phổi. Một số người hút thuốc mắc các bệnh phổi ít phổ biến hơn. Họ có thể bị chẩn đoán nhầm là mắc COPD cho đến khi đánh giá kỹ lưỡng hơn được thực hiện.

Phổi của bạn bị ảnh hưởng như thế nào

Không khí đi xuống khí quản và vào phổi của bạn thông qua hai ống lớn (phế quản). Bên trong phổi của bạn, các ống này phân chia nhiều lần - giống như các nhánh của cây - thành nhiều ống nhỏ hơn (tiểu phế quản) kết thúc trong các cụm túi khí nhỏ (phế nang).

Các túi khí có thành rất mỏng chứa đầy các mạch máu nhỏ (mao mạch). Oxy trong không khí bạn hít vào đi vào các mạch máu này và đi vào máu của bạn. Đồng thời, carbon dioxide - một loại khí là chất thải của quá trình trao đổi chất - được thở ra.

Phổi của bạn dựa vào độ đàn hồi tự nhiên của ống phế quản và túi khí để đẩy không khí ra khỏi cơ thể. COPD làm cho chúng mất tính đàn hồi và giãn nở quá mức, khiến một số không khí bị kẹt trong phổi khi bạn thở ra.

 

Nguyên nhân gây tắc nghẽn đường thở

Nguyên nhân gây tắc nghẽn đường thở bao gồm:

- Khí phế thũng. Bệnh phổi này gây ra sự phá hủy vách và các sợi đàn hồi của phế nang. Đường thở nhỏ đóng khi bạn thở ra, làm suy yếu luồng không khí ra khỏi phổi.

- Viêm phế quản mãn tính. Trong bệnh này, các ống phế quản của bạn bị viêm và thu hẹp và phổi của bạn sản xuất nhiều đàm hơn, góp phần làm hẹp thêm các ống. Bạn bị ho mãn tính khi cố gắng làm sạch đường thở.

 

Khói thuốc lá và các chất kích thích khác

Ở phần lớn những người bị COPD, tổn thương phổi dẫn đến COPD là do hút thuốc lá lâu dài. Nhưng có khả năng các yếu tố khác trong sự hình thành của COPD, chẳng hạn như tính nhạy cảm di truyền đối với căn bệnh này, bởi vì không phải tất cả những người hút thuốc đều phát triển COPD.

Các chất kích thích khác có thể gây COPD, bao gồm khói xì gà, khói thuốc thụ động, khói tẩu, ô nhiễm không khí và tiếp xúc với bụi, khói hoặc sương tại nơi làm việc.

 

Thiếu alpha-1-antitrypsin

Trong khoảng 1% số người bị COPD, bệnh là kết quả của một rối loạn di truyền gây ra sự thiếu hụt của một protein gọi là alpha-1-antitrypsin (AAt). AAt được tạo ra trong gan và tiết vào máu để giúp bảo vệ phổi. Thiếu alpha-1-antitrypsin có thể gây ra bệnh gan, bệnh phổi hoặc cả hai.

Đối với người lớn bị COPD liên quan đến thiếu hụt AAt, các lựa chọn điều trị bao gồm những lựa chọn được sử dụng cho những người mắc các loại COPD phổ biến hơn. Ngoài ra, một số người có thể được điều trị bằng cách thay thế protein AAt bị thiếu, có thể ngăn ngừa tổn thương thêm cho phổi.

 

4. Các yếu tố nguy cơ

Các yếu tố nguy cơ của COPD bao gồm:

- Tiếp xúc với khói thuốc lá. Yếu tố nguy cơ quan trọng nhất đối với COPD là hút thuốc lá lâu dài. Bạn hút thuốc càng nhiều năm và hút càng nhiều gói, nguy cơ của bạn càng lớn. Những người hút thuốc lào, người hút xì gà và người hút cần sa cũng có thể có nguy cơ, cũng như những người tiếp xúc với một lượng lớn khói thuốc thụ động.

- Người bị hen suyễn. Hen suyễn, một bệnh viêm đường hô hấp mạn tính, có thể là một yếu tố nguy cơ phát triển COPD. Sự kết hợp giữa hen suyễn và hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc COPD nhiều hơn.

- Nghề nghiệp tiếp xúc với bụi và hóa chất. Tiếp xúc lâu dài với khói hóa chất, sương và bụi tại nơi làm việc có thể gây kích ứng và viêm phổi của bạn.

- Tiếp xúc với khói từ đốt nhiên liệu. Ở các nước đang phát triển, những người tiếp xúc với khói từ việc đốt nhiên liệu để nấu ăn và sưởi ấm trong nhà thông gió kém có nguy cơ mắc COPD cao hơn.

- Di truyền học. Thiếu alpha-1-antitrypsin là nguyên nhân của một số trường hợp COPD. Các yếu tố di truyền khác có thể làm cho một số người hút thuốc dễ mắc bệnh hơn.

 

5. Biến chứng

COPD có thể gây ra nhiều biến chứng, bao gồm:

- Nhiễm trùng đường hô hấp. Những người bị COPD có nhiều khả năng bị cảm lạnh, cúm và viêm phổi. Bất kỳ nhiễm trùng đường hô hấp nào cũng có thể làm cho khó thở hơn nhiều và có thể gây tổn thương thêm cho mô phổi.

- Vấn đề về tim. Vì những lý do chưa được hiểu đầy đủ, COPD có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, bao gồm nhồi máu cơ tim

- Ung thư phổi. Những người bị COPD có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn.

- Tăng áp động mạch phổi. COPD có thể gây ra huyết áp cao trong các động mạch đưa máu đến phổi của bạn.

- Trầm cảm. Khó thở có thể khiến bạn không thực hiện các hoạt động mà bạn thích. Và đối mặt với bệnh nghiêm trọng có thể khiến bạn mắc chứng trầm cảm.

 

6. Phòng ngừa

Không giống như một số bệnh, COPD thường có nguyên nhân và lộ trình phòng ngừa rõ ràng, và có nhiều cách để làm chậm sự tiến triển của bệnh. Phần lớn các trường hợp có liên quan trực tiếp đến hút thuốc lá, và cách tốt nhất để ngăn ngừa COPD là không bao giờ hút thuốc - hoặc ngừng hút thuốc ngay bây giờ.

Nếu bạn là người hút thuốc lâu năm, những tuyên bố đơn giản này có vẻ không đơn giản như vậy, đặc biệt nếu bạn đã thử bỏ thuốc - một lần, hai lần hoặc nhiều lần trước đó. Nhưng hãy tiếp tục cố gắng bỏ hút thuốc. Điều quan trọng là tìm một chương trình cai thuốc lá có thể giúp bạn bỏ thuốc lá vĩnh viễn. Đó là cơ hội tốt nhất của bạn để giảm gây hại cho phổi của bạn.

Tiếp xúc nghề nghiệp với khói và bụi hóa chất là một yếu tố nguy cơ khác của COPD. Nếu bạn làm việc với các loại chất kích thích phổi này, hãy tìm cách tốt nhất để bảo vệ bản thân, chẳng hạn như sử dụng thiết bị bảo vệ hô hấp.

Dưới đây là một số bước bạn có thể thực hiện để giúp ngăn ngừa các biến chứng liên quan đến COPD:

- Bỏ hút thuốc để giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim và ung thư phổi.

- Tiêm vắc-xin cúm hàng năm và tiêm vắc-xin chống viêm phổi do phế cầu khuẩn thường xuyên để giảm nguy cơ hoặc ngăn ngừa một số bệnh nhiễm trùng.

- Nói chuyện với bác sĩ của bạn nếu bạn cảm thấy buồn hoặc bất lực hoặc nghĩ rằng bạn có thể đang trải qua trầm cảm.

 

7. Chẩn đoán

COPD thường bị chẩn đoán sai. Nhiều người bị COPD có thể không được chẩn đoán cho đến khi bệnh tiến triển.

Để chẩn đoán tình trạng của bạn, bác sĩ sẽ xem xét các dấu hiệu và triệu chứng của bạn, thảo luận về tiền căn gia đình và y tế của bạn và thảo luận về bất kỳ phơi nhiễm nào bạn đã có với các chất kích thích phổi - đặc biệt là khói thuốc lá. Bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm để chẩn đoán tình trạng của bạn.

Các xét nghiệm có thể bao gồm:

- Xét nghiệm chức năng phổi. Các xét nghiệm này đo lượng không khí bạn có thể hít vào và thở ra, và liệu phổi của bạn có cung cấp đủ oxy cho máu hay không. Trong xét nghiệm phổ biến nhất, được gọi là phế dung ký, bạn thổi vào một ống lớn kết nối với một máy nhỏ để đo lượng không khí phổi có thể giữ và tốc độ bạn có thể thổi không khí ra khỏi phổi. Các xét nghiệm khác bao gồm đo thể tích phổi và khả năng khuếch tán, kiểm tra đi bộ sáu phút và đo oxy theo mạch đập.

- X-quang ngực. X-quang ngực có thể cho thấy khí phế thũng, một trong những nguyên nhân chính gây ra COPD. X-quang cũng có thể loại trừ các vấn đề về phổi hoặc suy tim khác.

- Chụp CT. Chụp CT phổi có thể giúp phát hiện khí phế thũng và giúp xác định xem có thể có lợi ích từ phẫu thuật COPD hay không. Chụp CT cũng có thể được sử dụng để sàng lọc ung thư phổi.

- Phân tích khí máu động mạch. Xét nghiệm máu này đo lường phổi của bạn đưa oxy vào máu và loại bỏ carbon dioxide tốt như thế nào.

- Xét nghiệm sinh hóa. Các xét nghiệm này không được sử dụng để chẩn đoán COPD, nhưng chúng có thể được sử dụng để xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng của bạn hoặc loại trừ các bệnh khác. Ví dụ, các xét nghiệm sinh hóa có thể được sử dụng để xác định xem bạn có bị rối loạn di truyền thiếu hụt alpha-1-antitrypsin hay không, có thể là nguyên nhân gây COPD ở một số người. Xét nghiệm này có thể được thực hiện nếu có tiền sử gia đình mắc COPD và mắc COPD khi còn trẻ.

 

8. Điều trị

Nhiều người bị COPD có các dạng bệnh nhẹ mà ít cần điều trị ngoài việc cai thuốc lá. Ngay cả đối với các giai đoạn bệnh tiến triển hơn, vẫn có các liệu pháp kiểm soát các triệu chứng hiệu quả, làm chậm tiến triển, giảm nguy cơ biến chứng và đợt cấp, đồng thời cải thiện khả năng sống, góp phần đạt được một cuộc sống năng động.

 

Bỏ thuốc lá

Bước quan trọng nhất trong bất kỳ kế hoạch điều trị COPD nào là bỏ hút thuốc. Ngừng hút thuốc có thể giữ cho COPD không trở nên nặng hơn và làm giảm khả năng thở của bạn. Nhưng bỏ thuốc lá không phải là dễ dàng. Và nhiệm vụ này có vẻ đặc biệt khó khăn nếu bạn đã cố gắng bỏ thuốc lá và không thành công.

Nói chuyện với bác sĩ của bạn về các sản phẩm và thuốc thay thế, cũng như làm thế nào để xử lý tái phát. Bác sĩ cũng có thể đề nghị một nhóm hỗ trợ viên cho những người muốn bỏ hút thuốc. Ngoài ra, tránh tiếp xúc với khói thuốc thụ động bất cứ khi nào có thể.

 

Thuốc men

Một số loại thuốc được sử dụng để điều trị các triệu chứng và biến chứng của COPD. Bạn có thể dùng một số loại thuốc một cách thường xuyên và những loại khác khi cần thiết.

Thuốc giãn phế quản

Thuốc giãn phế quản là loại thuốc thường có trong ống hít - chúng thư giãn các cơ xung quanh đường thở của bạn. Điều này có thể giúp giảm ho và khó thở. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, bạn có thể cần một thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn trước khi vận động, thuốc giãn phế quản tác dụng dài sử dụng hàng ngày hoặc cả hai.

Ví dụ về thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn bao gồm:

- Albuterol

- Ipratropium

- Levalbuterol

Ví dụ về thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài bao gồm:

- Aclidini

- Arformoterol

- Formoterol

- Indacaterol

- Tiotropium

- Salmeterol

- Umeclidini

Steroid dạng hít

Thuốc corticosteroid dạng hít có thể làm giảm viêm đường thở và giúp ngăn ngừa đợt cấp. Tác dụng phụ có thể bao gồm bầm da, nhiễm trùng miệng và khàn giọng. Những loại thuốc này rất hữu ích cho những người bị đợt cấp COPD thường xuyên. Ví dụ về steroid dạng hít bao gồm:

- Fluticasone

- Budesonide

Thuốc hít kết hợp

Một số loại thuốc kết hợp thuốc giãn phế quản và steroid dạng hít. Ví dụ về các thuốc hít kết hợp này bao gồm:

- Fluticasone và vilanterol

- Fluticasone, umeclidinium và vilanterol

- Formoterol và budesonide

- Salmeterol và fluticasone

Có một số loại thuốc hít kết hợp bao gồm nhiều hơn một loại thuốc giãn phế quản .Ví dụ về loại này bao gồm:

- Aclidini và formoterol

- Albuterol và ipratropium

- Formoterol và glycopyrrolate

- Glycopyrrolate và indacaterol

- Olodaterol và tiotropium

- Umeclidinium và vilanterol

Steroid đường uống

Đối với những người trải qua đợt cấp COPD, các đợt corticosteroid đường uống ngắn (ví dụ, năm ngày) có thể ngăn ngừa tình trạng COPD trở nặng thêm. Tuy nhiên, sử dụng lâu dài các loại thuốc này có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng, chẳng hạn như tăng cân, đái tháo đường, loãng xương, đục thủy tinh thể và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Thuốc ức chế phosphodiesterase-4

Một loại thuốc được phê duyệt cho những người bị COPD nặng và có các triệu chứng của viêm phế quản mãn tính là roflumilast, một chất ức chế phosphodiesterase-4. Thuốc này làm giảm viêm đường thở và thư giãn đường thở. Tác dụng phụ thường gặp bao gồm tiêu chảy và sụt cân.

Theophylline

Khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả hoặc nếu chi phí là một yếu tố, theophylline, một loại thuốc ít tốn kém hơn, có thể giúp cải thiện nhịp thở và ngăn ngừa các đợt cấp COPD. Tác dụng phụ liên quan đến liều và có thể bao gồm buồn nôn, nhức đầu, nhịp tim nhanh và run, vì vậy các xét nghiệm được sử dụng để theo dõi nồng độ trong máu của thuốc.

Thuốc kháng sinh

Nhiễm trùng đường hô hấp, chẳng hạn như viêm phế quản cấp tính, viêm phổi và cúm, có thể làm nặng thêm các triệu chứng COPD. Thuốc kháng sinh giúp điều trị các đợt cấp COPD, nhưng chúng thường không được khuyến cáo để phòng ngừa. Một số nghiên cứu cho thấy một số loại kháng sinh, chẳng hạn như azithromycin, ngăn ngừa các đợt cấp COPD, nhưng tác dụng phụ và kháng kháng sinh có thể hạn chế việc sử dụng chúng.

 

Liệu pháp phổi

Các bác sĩ thường sử dụng các liệu pháp bổ sung này cho những người bị COPD vừa hoặc nặng:

- Liệu pháp oxy. Nếu không có đủ oxy trong máu, bạn có thể cần oxy bổ sung. Có một số thiết bị cung cấp oxy cho phổi của bạn, bao gồm các thiết bị nhẹ, di động mà bạn có thể mang theo bên mình để làm việc vặt và đi quanh thị trấn.

Một số người bị COPD chỉ sử dụng oxy trong khi hoạt động hoặc trong khi ngủ. Những người khác sử dụng oxy mọi lúc. Liệu pháp oxy có thể cải thiện chất lượng cuộc sống và là liệu pháp COPD duy nhất được chứng minh là kéo dài tuổi thọ. Nói chuyện với bác sĩ của bạn về nhu cầu và lựa chọn của bạn.

- Chương trình phục hồi chức năng phổi. Các chương trình này thường kết hợp giáo dục, hướng dẫn tập thể dục, tư vấn dinh dưỡng. Bạn sẽ làm việc với nhiều chuyên gia khác nhau, những người có thể điều chỉnh chương trình phục hồi chức năng để đáp ứng nhu cầu của bạn.

Phục hồi chức năng phổi sau các đợt cấp COPD có thể làm giảm tái nhập viện, tăng khả năng tham gia vào các hoạt động hàng ngày và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn. Nói chuyện với bác sĩ của bạn về việc giới thiệu đến một chương trình phục hồi chức năng.

 

Liệu pháp thông khí không xâm lấn tại nhà

Bằng chứng ủng hộ việc sử dụng các thiết bị thở trong bệnh viện như áp lực đường thở dương hai mức (BiPAP), nhưng một số nghiên cứu hiện nay ủng hộ lợi ích của việc sử dụng nó tại nhà. Một máy trị liệu thông khí không xâm lấn với mặt nạ giúp cải thiện nhịp thở và giảm carbon dioxide cao trong máu (hypercapnia), tình trạng mà có thể dẫn đến suy hô hấp cấp tính và nhập viện. Cần nhiều nghiên cứu hơn để xác định cách tốt nhất để sử dụng liệu pháp này.

 

Quản lý đợt cấp

Ngay cả khi điều trị liên tục, bạn có thể gặp phải thời gian khi các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn trong nhiều ngày hoặc vài tuần. Đây được gọi là đợt cấp và có thể dẫn đến suy phổi nếu bạn không được điều trị kịp thời.

Các đợt cấp có thể do nhiễm trùng đường hô hấp, ô nhiễm không khí hoặc các tác nhân gây viêm khác. Dù nguyên nhân là gì, điều quan trọng là tìm kiếm sự trợ giúp y tế kịp thời nếu bạn nhận thấy sự gia tăng liên tục trong ho hoặc thay đổi đàm của bạn, hoặc nếu bạn khó thở hơn.

Khi đợt cấp xảy ra, bạn có thể cần thêm thuốc (như kháng sinh, steroid hoặc cả hai), oxy bổ sung hoặc điều trị tại bệnh viện. Khi các triệu chứng được cải thiện, bác sĩ có thể nói chuyện với bạn về các biện pháp để ngăn ngừa các đợt cấp trong tương lai, chẳng hạn như bỏ hút thuốc; dùng steroid dạng hít, thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài hoặc các loại thuốc khác; tiêm vắc-xin cúm hàng năm; và tránh ô nhiễm không khí bất cứ khi nào có thể.

 

9. Phẫu thuật

Phẫu thuật là một lựa chọn cho một số người bị khí phế thũng nặng, những người không cải thiện triệu chứng chỉ bằng thuốc. Các lựa chọn phẫu thuật bao gồm:

- Phẫu thuật giảm thể tích phổi. Trong phẫu thuật này, bác sĩ phẫu thuật của bạn loại bỏ các mô phổi bị tổn thương từ phổi phía trên. Điều này tạo thêm không gian trong khoang ngực của bạn để các mô phổi khỏe mạnh còn lại có thể mở rộng và cơ hoành có thể hoạt động hiệu quả hơn. Ở một số người, phẫu thuật này có thể cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài thời gian sống sót.

Phẫu thuật cắt phổi nội soi - một thủ tục xâm lấn tối thiểu - gần đây đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ phê duyệt để điều trị cho những người bị COPD. Một van nội phế quản một chiều nhỏ được đặt trong phổi, cho phép thùy bị tổn thương nhất co lại để phần khỏe mạnh hơn của phổi có nhiều không gian hơn để mở rộng và hoạt động.

- Ghép phổi. Ghép phổi có thể là một lựa chọn cho một số người đáp ứng các tiêu chí cụ thể. Cấy ghép có thể cải thiện khả năng thở và hoạt động của bạn. Tuy nhiên, đó là một hoạt động lớn có rủi ro đáng kể, chẳng hạn như thải ghép nội tạng và bạn sẽ cần phải dùng thuốc ức chế miễn dịch suốt đời.

- Cắt bỏ bẫy khí. Bẫy khí hình thành trong phổi khi các vách của phế nang bị phá hủy. Những bẫy khí này có thể trở nên rất lớn và gây ra các vấn đề về hô hấp. Trong phẫu thuật cắt bỏ bẫy khí, các bác sĩ loại bỏ nó khỏi phổi để giúp cải thiện lưu lượng không khí.

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/copd/symptoms-causes/syc-20353679