BỆNH SA SÚT TRÍ TUỆ: BIẾN CHỨNG, CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ

1.   Biến chứng

Sa sút trí tuệ có thể ảnh hưởng nhiều đến chức năng các hệ thống của cơ thể như:

- Dinh dưỡng kém. Nhiều người bị sa sút trí tuệ cuối cùng giảm hoặc ngừng ăn, ảnh hưởng đến lượng chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Cuối cùng, họ có thể không nhai và nuốt được.

- Viêm phổi. Khó nuốt làm tăng nguy cơ mắc nghẹn hoặc hít phải thức ăn vào phổi, có thể gây tắc thở và gây viêm phổi.

- Mất khả năng tự chăm sóc bản thân. nó ảnh hưởng đến khả năng thực hiện độc lập các hoạt động sống hằng ngày như tắm, mặc quần áo, chải tóc hoặc đánh răng, sử dụng nhà vệ sinh hay uống thuốc sao cho đúng.

- Nguy cơ về an toàn cá nhân. Một số tình huống có thể gây ra các vấn đề an toàn cho những người mắc chứng sa sút trí tuệ, bao gồm lái xe, nấu ăn và đi bộ một mình.

- Tử vong. Chứng mất trí ở giai đoạn cuối dẫn đến hôn mê và tử vong, thường là do nhiễm trùng.

2.   Phòng ngừa

Không có cách nào để ngăn ngừa hoàn toàn chứng sa sút trí tuệ, nhưng có những bước bạn có thể thực hiện để làm hạn chế mắc bệnh hoặc làm chậm sự tiến triển:

- Giữ tâm trí của bạn hoạt động. Các hoạt động kích thích não hoạt động như đọc, giải câu đố, chơi trò chơi chữ, rèn luyện trí nhớ có thể trì hoãn khởi phát của chứng sa sút trí tuệ và giảm tác động của nó đến cơ thể.

- Hãy hoạt động thể chất và xã hội. Hoạt động thể chất và tương tác xã hội có thể trì hoãn sự khởi phát của chứng sa sút trí tuệ và giảm các triệu chứng của nó. Di chuyển nhiều hơn và tập thể dục khoảng 150 phút mỗi tuần.

- Từ bỏ hút thuốc. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng hút thuốc ở tuổi trung niên trở lên có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ và các bệnh về mạch máu. Bỏ hút thuốc có thể làm giảm nguy cơ và cải thiện sức khỏe của bạn.

- Bổ sung đủ vitamin. Cung cấp đủ vitamin cho cơ thể. Một số nghiên cứu cho thấy những người có lượng vitamin D trong máu thấp có nhiều khả năng mắc bệnh Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác. Bạn có thể cung cấp vitamin D cho cơ thể thông qua một số loại thực phẩm, thuốc và phơi nắng.

- Quản lý các yếu tố nguy cơ tim mạch. Tuân thủ điều trị và quản lý tốt các bệnh như huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường và giữ chỉ số khối cơ thể (BMI) ở mức bình thường. Huyết áp cao có thể dẫn đến nguy cơ mắc một số loại chứng mất trí nhớ, tuy nhiên vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn để xác định xem điều trị huyết áp cao có thể làm giảm nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ hay không.

- Điều trị tình trạng sức khỏe. Gặp bác sĩ để điều trị nếu người bệnh bị mất thính lực, trầm cảm hoặc lo lắng.

- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh. Ăn chế độ ăn uống lành mạnh rất quan trọng như chế độ ăn như chế độ ăn Địa Trung Hải - giàu trái cây, rau, ngũ cốc và axit béo omega-3, thường thấy trong một số loại cá và các loại hạt, có thể tăng cường sức khỏe và giảm nguy cơ phát triển chứng mất trí. Loại chế độ ăn kiêng này cũng cải thiện sức khỏe tim mạch, có thể giúp giảm nguy cơ sa sút trí tuệ.

- Đảm bảo chất lượng giấc ngủ. Thực hành vệ sinh giấc ngủ tốt và nói chuyện với bác sĩ trong trường hợp ngáy to khi ngủ hoặc có những khoảng thời gian ngừng thở hoặc thở hổn hển trong khi ngủ.

- Điều trị các vấn đề về thính giác. Những người bị mất thính lực có nhiều khả năng bị suy giảm nhận thức hơn. Điều trị mất thính giác sớm, chẳng hạn như sử dụng máy trợ thính, có thể giúp giảm nguy cơ.

3.   Chẩn đoán

Để chẩn đoán bệnh sa sút trí tuệ, bác sĩ sẽ xem xét tiền sử bệnh tật và các triệu chứng hiện tại của người bệnh và tiến hành kiểm tra thể chất. Không có xét nghiệm đơn lẻ nào có thể chẩn đoán chứng sa sút trí tuệ, vì vậy các bác sĩ có khả năng chỉ định một số xét nghiệm có thể giúp xác định chính xác vấn đề.

Các xét nghiệm nhận thức và tâm thần kinh

Các bác sĩ sẽ đánh giá khả năng tư duy của bạn. Một số bài kiểm tra đo lường các kỹ năng tư duy, chẳng hạn như trí nhớ, định hướng, lý luận và phán đoán, kỹ năng ngôn ngữ và sự chú ý.

Đánh giá thần kinh

Các bác sĩ đánh giá trí nhớ, ngôn ngữ, nhận thức thị giác, sự chú ý, giải quyết vấn đề, chuyển động, giác quan, thăng bằng, phản xạ và các lĩnh vực khác của bạn.

Chụp não

- Chụp CT hoặc MRI. Những kỹ thuật này có thể phát hiện các dấu hiệu của đột quỵ hoặc chảy máu hoặc khối u hoặc tràn dịch não

- PET scan cho thấy các mô hình hoạt động của não và tìm mảng protein amyloid hay protein tau, một dấu hiệu đặc trưng của bệnh Alzheimer.

Xét nghiệm trong phòng thí nghiệm

Xét nghiệm máu có thể phát hiện các vấn đề về thể chất có thể ảnh hưởng đến chức năng não, chẳng hạn như thiếu vitamin B-12 hoặc tuyến giáp hoạt động kém. Đôi khi dịch não tủy được kiểm tra xem có tình trạng nhiễm trùng, viêm hoặc dấu hiệu của một số bệnh thoái hóa.

Đánh giá tâm thần

Chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể xác định liệu trầm cảm hoặc một tình trạng sức khỏe tâm thần khác đang góp phần vào các triệu chứng sa sút trí tuệ.

4.   Điều trị

Hầu hết các loại sa sút trí tuệ không thể chữa khỏi, nhưng có nhiều cách để kiểm soát các triệu chứng của bạn.

Thuốc

Những điều sau đây được sử dụng để cải thiện tạm thời các triệu chứng sa sút trí tuệ.

- Thuốc ức chế cholinesterase. Những loại thuốc như donepezil (Aricept), rivastigmine (Exelon) và galantamine (Razadyne), là thuốc cho bệnh Alzheimer tác dụng bằng cách tăng mức độ của một chất hoá học tham gia vào bộ nhớ. Tác dụng phụ có thể bao gồm buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, nhịp tim chậm, ngất xỉu và rối loạn giấc ngủ.

- Memantine. Memantine (Namenda) Memantine hoạt động bằng cách điều chỉnh chất hoá học liên quan đến việc xử lý lưu trữ, thông tin và tìm kiếm. Một tác dụng phụ phổ biến của memantine là chóng mặt.

- Các loại thuốc khác. Bác sĩ của bạn có thể kê đơn thuốc để điều trị các triệu chứng hoặc tình trạng khác, chẳng hạn như trầm cảm, rối loạn giấc ngủ, ảo giác và hội chứng parkinson

Trị liệu

Một số triệu chứng mất trí nhớ và các vấn đề về hành vi có thể được điều trị ban đầu bằng cách sử dụng các phương pháp không dùng thuốc, chẳng hạn như:

- Trị liệu nghề nghiệp. Chuyên gia trị liệu nghề nghiệp có thể chỉ cho bạn cách làm cho ngôi nhà của bạn an toàn hơn và dạy các hành vi đối phó. Mục đích là để ngăn ngừa tai nạn, chẳng hạn như té ngã.

- Sửa đổi môi trường. Giảm sự lộn xộn và tiếng ồn có thể giúp người bị sa sút trí tuệ tập trung và hoạt động dễ dàng hơn. Bạn có thể cần giấu những đồ vật có thể đe dọa đến sự an toàn, chẳng hạn như dao và chìa khóa xe hơi. Hệ thống giám sát có thể cảnh báo nếu người mắc chứng mất trí đi lang thang.

- Đơn giản hóa các công việc. Chia nhiệm vụ thành các bước dễ dàng hơn và tập trung vào thành công chứ không phải thất bại. Cấu trúc và thói quen cũng giúp giảm sự nhầm lẫn ở những người mắc bệnh

5.   Lối sống và biện pháp khắc phục tại nhà

Các triệu chứng sa sút trí tuệ và các vấn đề về hành vi sẽ tiến triển theo thời gian. Người chăm sóc có thể cần phải điều chỉnh các biện pháp sau đây cho phù hợp với từng tình huống:

- Tăng cường giao tiếp. Khi nói chuyện với người thân của bạn, hãy duy trì giao tiếp bằng mắt. Nói chậm bằng những câu đơn giản và đừng vội vàng trả lời. Chỉ trình bày một ý tưởng hoặc hướng dẫn tại một thời điểm. Sử dụng cử chỉ và dấu hiệu, chẳng hạn như chỉ vào đồ vật.

- Khuyến khích tập thể dục. Lợi ích của việc tập thể dục bao gồm cải thiện chức năng thể chất, hành vi và các triệu chứng trầm cảm. Một số nghiên cứu cho thấy tập thể dục có thể làm chậm quá trình suy giảm nhận thức ở những người bị sa sút trí tuệ.

- Tham gia vào các hoạt động. Lên kế hoạch cho các hoạt động mà người bị sa sút trí tuệ yêu thích và có thể thực hiện. Khiêu vũ, vẽ tranh, làm vườn, nấu ăn, ca hát và các hoạt động khác thú vị.

- Thiết lập một nghĩ lễ ban đêm. Các vấn đề về hành vi có thể trở nên tồi tệ hơn vào ban đêm. Tạo các nghi thức đi ngủ nhẹ nhàng mà không bị phân tâm bởi tivi, dọn dẹp bữa ăn và các thành viên tích cực trong gia đình. Để đèn ngủ sáng để tránh mất phương hướng.

Hạn chế caffein, không khuyến khích ngủ trưa và tạo cơ hội tập thể dục vào ban ngày có thể làm giảm bớt tình trạng bồn chồn vào ban đêm.

- Tạo lịch cố định hằng ngày. Lịch có thể giúp người thân của bạn ghi nhớ các sự kiện sắp tới, các hoạt động hàng ngày và lịch uống thuốc. Cân nhắc chia sẻ lịch với người thân yêu của bạn.

- Lập kế hoạch cho tương lai. Lập một kế hoạch với người thân của bạn trong khi họ có thể tham gia để xác định các mục tiêu chăm sóc trong tương lai. Các nhóm hỗ trợ, cố vấn pháp lý, thành viên gia đình và những người khác có thể giúp đỡ.

Bạn sẽ cần xem xét các vấn đề tài chính và pháp lý, các mối quan tâm về an toàn và cuộc sống hàng ngày cũng như các lựa chọn chăm sóc dài hạn.

6.  Liều thuốc thay thế

Thận trọng khi cân nhắc dùng thực phẩm chức năng, vitamin hoặc thuốc thảo dược, đặc biệt nếu bạn đang dùng các loại thuốc khác. Những biện pháp khắc phục này không được quy định và tuyên bố về lợi ích của chúng không phải lúc nào cũng dựa trên nghiên cứu khoa học.

Trong khi một số nghiên cứu cho thấy bổ sung vitamin E có thể hữu ích cho bệnh Alzheimer, thì kết quả vẫn chưa thống nhất. Ngoài ra, liều cao vitamin E có thể gây rủi ro. Uống bổ sung vitamin E nói chung không được khuyến khích, nhưng khuyến khích dùng các loại thực phẩm giàu vitamin E, chẳng hạn như các loại hạt, trong chế độ ăn uống của bạn.

Các liệu pháp khác

Các kỹ thuật sau đây có thể giúp giảm kích động và thúc đẩy thư giãn ở những người bị sa sút trí tuệ.

- Liệu pháp âm nhạc như nghe nhạc êm dịu

- Thể dục nhẹ

- Xem video của các thành viên trong gia đình

- Liệu pháp vật nuôi, bao gồm việc sử dụng động vật để cải thiện tâm trạng và hành vi ở bệnh nhân sa sút trí tuệ

- Trị liệu bằng hương thơm, sử dụng dầu thực vật có mùi thơm

- Xoa bóp trị liệu

- Liệu pháp nghệ thuật, bao gồm việc sáng tạo nghệ thuật, tập trung vào quá trình hơn là kết quả

Nguồn: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dementia/diagnosis-treatment/drc-20352019